Bouwkunde-hoogleraar Frits van Voorden bekeek in opdracht van architect Pi de Bruijn welke elementen gezichtsbepalend zijn voor de Enschedese rampwijk Roombeek.
Delen
‘Alles slopen en een compleet nieuw plan maken’, luidde de opdracht van de gemeente Enschede aan architect prof. Pi de Bruijn. De Amsterdamse architect, bekend van het Tweede Kamer-complex en het Concertgebouw, won de prijsvraag die Enschede uitschreef voor de wederopbouw van de door de vuurwerkramp grotendeels verwoeste woonwijk Roombeek.
,,De Bruijn heeft de prijsvraag juist gewonnen omdat hij aandacht heeft voor de karakteristiek van het gebied. Daar zat dus een aanknopingspunt om elementen te behouden”, zegt prof.dr.ir. Frits van Voorden, hoogleraar architectonisch ontwerpen (restauratie) bij de faculteit Bouwkunde.
,,Als je de wijk Roombeek ziet zoals het eruitzag vlak na de ontploffing, zou je zeggen: slopen maar”, zegt Van Voorden. ,,De Bruijn dacht daar anders over.”
Van Voorden maakte zeven jaar geleden voor de gemeente Rotterdam een historische analyse voor het gebied rond de Wilhelminapier en Hotel New York. ,,Hierin gaf ik aan welke gebieden, gebouwen en ruimtelijke kwaliteiten interessant zijn om te gebruiken bij de vernieuwing van het gebied.” De Bruijn vroeg Van Voorden om een soortgelijke analyse te maken in Enschede. Dat moest op korte termijn gebeuren, want het sloopbesluit lag er al.
Witte pakken
Eind december bezocht de Delftse hoogleraar de getroffen wijk samen met een groep mensen van de gemeente en het architectenbureau. ,,Ingepakt in witte pakken en met een soort snuit op de neus zijn we door het gebied gesjouwd”, aldus Van Voorden. ,,Dat was heel bizar. Het maatschappelijk drama, toch al zo nadrukkelijk zichtbaar, werd hierdoor ook voelbaar.”
Van Voorden deed ook onderzoek in het gemeentearchief om, aan de hand van oude kaarten, te kijken hoe het gebied zich vanaf het begin van de negentiende eeuw heeft ontwikkeld. Met het veldwerk en met de analyse van het archiefmateriaal maakte hij een rapport over de ‘gebiedseigen’ kwaliteiten. ,,Ik heb aangegeven welke patronen en welke gebouwen interessant zijn om te gebruiken bij de opbouw.”
Een groot deel van de wijk was direct kaalgeslagen nadat de slachtoffers waren geborgen en het politieonderzoek was afgesloten. Een deel van de woonbuurt, een paar fabrieksgebouwen, wat hoge torens en wat randbebouwing stonden nog op de nominatie voor afbraak. ,,Ik heb op een kaart aangegeven wat in ieder geval niet direct moest worden gesloopt, omdat je dan geen materiaal voor discussie meer hebt.”
Gedenkteken
Van Voorden stelt voor om een aantal markante punten en ‘littekens’te behouden. Dat zijn bijvoorbeeld de geblakerde muur en de hijskraan van machinefabriek Thole, het centrale plein van het arbeiderswijkje het Roomveldje en stukken van de oude textielfabrieken de Bamshoeve en Rozendaal. Op de plaats waar de ontplofte vuurwerkfabriek staat, zou een gedenkteken moeten komen als onderdeel van een bijzonder landschapsplan.
,,Die littekens kunnen dienen als een soort collectief geheugen aan een ramp”, aldus Van Voorden. ,,Het zijn landmarks in de nieuwe stadswijk.”
Voordat het gebied verstedelijkte, was het een open landschap met beekjes erin. Die landschapselementen zijn nog herkenbaar in het terrein. ,,Vroeger liepen die als sterke groene linten door het gebied. Die kunnen als groen element weer terugkomen”, vertelt Van Voorden.
De gemeente Enschede beslist naar verwachting dit najaar over het wederopbouwplan. Op initiatief van architect De Bruijn schrijven gemeente en woningbouwvereniging een prijsvraag uit voor herbouw van de verwoeste arbeiderswijk. De analyse van de TU dient daarbij als een van de uitgangspunten. Geschat wordt dat de wederopbouw een half miljard gulden kost. Tot nu toe stelde het rijk 270 miljoen ter beschikking. Als alles meezit, kunnen de eerste nieuwe bewoners over drie jaar de wijk weer gaan bevolken.
‘Alles slopen en een compleet nieuw plan maken’, luidde de opdracht van de gemeente Enschede aan architect prof. Pi de Bruijn. De Amsterdamse architect, bekend van het Tweede Kamer-complex en het Concertgebouw, won de prijsvraag die Enschede uitschreef voor de wederopbouw van de door de vuurwerkramp grotendeels verwoeste woonwijk Roombeek.
,,De Bruijn heeft de prijsvraag juist gewonnen omdat hij aandacht heeft voor de karakteristiek van het gebied. Daar zat dus een aanknopingspunt om elementen te behouden”, zegt prof.dr.ir. Frits van Voorden, hoogleraar architectonisch ontwerpen (restauratie) bij de faculteit Bouwkunde.
,,Als je de wijk Roombeek ziet zoals het eruitzag vlak na de ontploffing, zou je zeggen: slopen maar”, zegt Van Voorden. ,,De Bruijn dacht daar anders over.”
Van Voorden maakte zeven jaar geleden voor de gemeente Rotterdam een historische analyse voor het gebied rond de Wilhelminapier en Hotel New York. ,,Hierin gaf ik aan welke gebieden, gebouwen en ruimtelijke kwaliteiten interessant zijn om te gebruiken bij de vernieuwing van het gebied.” De Bruijn vroeg Van Voorden om een soortgelijke analyse te maken in Enschede. Dat moest op korte termijn gebeuren, want het sloopbesluit lag er al.
Witte pakken
Eind december bezocht de Delftse hoogleraar de getroffen wijk samen met een groep mensen van de gemeente en het architectenbureau. ,,Ingepakt in witte pakken en met een soort snuit op de neus zijn we door het gebied gesjouwd”, aldus Van Voorden. ,,Dat was heel bizar. Het maatschappelijk drama, toch al zo nadrukkelijk zichtbaar, werd hierdoor ook voelbaar.”
Van Voorden deed ook onderzoek in het gemeentearchief om, aan de hand van oude kaarten, te kijken hoe het gebied zich vanaf het begin van de negentiende eeuw heeft ontwikkeld. Met het veldwerk en met de analyse van het archiefmateriaal maakte hij een rapport over de ‘gebiedseigen’ kwaliteiten. ,,Ik heb aangegeven welke patronen en welke gebouwen interessant zijn om te gebruiken bij de opbouw.”
Een groot deel van de wijk was direct kaalgeslagen nadat de slachtoffers waren geborgen en het politieonderzoek was afgesloten. Een deel van de woonbuurt, een paar fabrieksgebouwen, wat hoge torens en wat randbebouwing stonden nog op de nominatie voor afbraak. ,,Ik heb op een kaart aangegeven wat in ieder geval niet direct moest worden gesloopt, omdat je dan geen materiaal voor discussie meer hebt.”
Gedenkteken
Van Voorden stelt voor om een aantal markante punten en ‘littekens’te behouden. Dat zijn bijvoorbeeld de geblakerde muur en de hijskraan van machinefabriek Thole, het centrale plein van het arbeiderswijkje het Roomveldje en stukken van de oude textielfabrieken de Bamshoeve en Rozendaal. Op de plaats waar de ontplofte vuurwerkfabriek staat, zou een gedenkteken moeten komen als onderdeel van een bijzonder landschapsplan.
,,Die littekens kunnen dienen als een soort collectief geheugen aan een ramp”, aldus Van Voorden. ,,Het zijn landmarks in de nieuwe stadswijk.”
Voordat het gebied verstedelijkte, was het een open landschap met beekjes erin. Die landschapselementen zijn nog herkenbaar in het terrein. ,,Vroeger liepen die als sterke groene linten door het gebied. Die kunnen als groen element weer terugkomen”, vertelt Van Voorden.
De gemeente Enschede beslist naar verwachting dit najaar over het wederopbouwplan. Op initiatief van architect De Bruijn schrijven gemeente en woningbouwvereniging een prijsvraag uit voor herbouw van de verwoeste arbeiderswijk. De analyse van de TU dient daarbij als een van de uitgangspunten. Geschat wordt dat de wederopbouw een half miljard gulden kost. Tot nu toe stelde het rijk 270 miljoen ter beschikking. Als alles meezit, kunnen de eerste nieuwe bewoners over drie jaar de wijk weer gaan bevolken.
Comments are closed.