‘Lamerica’: een klein meesterwerk

De Italiaanse regisseur Gianni Amelio verraste het publiek een paar jaar geleden met ‘Il Ladro di Bambini’. Een aandoenlijk relaas over twee weeskinderen in de beste traditie van het neo-realisme. In zijn nieuwste film ‘Lamerica’ die hij maakte in dezelfde stijl, proberen twee Italiaanse zakenlieden in het berooide Albanië hun zakken te vullen.

Van alle voormalige communistische landen geniet Albanië de twijfelachtige eer er het meest beroerd aan toe te zijn. De televisiebeelden van schepen met duizenden, hongerige Albanezen aan boord die hun toevlucht zochten tot Italië, staan op het netvlies gebrand. Voor velen van hen is Italië het land van melk en honing, net als Amerika dat voor de oorlog was voor veel arme Italianen.

De filmtitel ‘Lamerica’ is dan ook een directe verwijzing naar de overeenkomstige geschiedenis van beide landen. Doordat de troepen van Mussolini in 1939 Albanië binnenvielen, waren ze zelfs korte tijd aan elkaar vastgeklonken. Op de archiefbeelden daarvan, waar de film mee opent, verantwoordt de commentator de bezetting met de opmerking dat ze zijn gekomen ,,om de potige Albanezen te civiliseren”.

De twee Italianen in ‘Lamerica’ die in Albanië zaken willen doen, omkleden de ware aard van hun missie niet met zulke mooie woorden. Van meet af aan, als ze met een Albanese begeleider in een landrover door het land rijden, is duidelijk dat het hen enkel gaat om zo snel mogelijk rijk te worden. ,,Albanezen zijn net kinderen”, verklaart de oudste, ,,als je zegt dat zeewater wijn is, dan drinken ze het op.”

Aangezien de schoenenfabriek die ze willen beginnen alleen mag worden opgezet als een joint-venture, zijn ze gedwongen om een Albanese partner te zoeken. Uit een politieke gevangenis, waar vermeende tegenstanders van het regime als ratten achter de tralies zaten, pikken ze een stokoude, verwarde man op. Hem bombarderen ze tot voorzitter van hun onderneming.

De zaken lijken naar wens te gaan, totdat de oude man vlak voordat hij een handtekening moet zetten ervandoor gaat. Gino, de jongste van het zakenduo (gespeeld door Enrico Lo Verso, die ook de hoofdrol speelde in ‘Il Ladro di Bambini’), zet vervolgens met zijn landrover de achtervolging in. Tijdens de tocht komt hij in aanraking met de onvoorstelbare armoede van het land, waar eten en drinken nauwelijks te krijgen zijn en waar de mensen doelloos rondhangen of zich vergapen aan Italiaanse televisieshows.

Amelio heeft de chaos waarin Albanië verkeert in prachtige, indringende beelden gevangen. Gino mag westerse privileges genieten, gaandeweg worden die hem in de binnenlanden in confrontatie met het lompenproletariaat afgestript. Eerst verliest hij zijn auto, zodat hij met de bus verder moet, en uiteindelijk zijn paspoort, het laatste wat hem de status van westerling verschaft.

‘Lamerica’ lijkt door de reis die wordt gemaakt veel op ‘Il Ladro di Bambini’. En evenals zijn voorgaande bevat de film een onverholen aanklacht tegen maatschappelijke wantoestanden. De kracht van Amelio is dat hij geen vermanend vingertje heft, maar de beelden voor zich laat spreken. Kortom, een klein meesterwerk van een groot regisseur.

‘Lamerica’ van Gianni Amelio is onder andere te zien in Lantaren/Venster te Rotterdam en in het Haags Filmhuis.