Jacob Fokkema heeft voor alle problemen een grapje

r.ir. Jacob Fokkema. ,,Hij houdt graag iedereen te vriend. Als rector krijg je het dan zwaar.”

Vriend en vijand waren verrast door prof.dr.ir. Jacob Fokkema’s benoeming tot rector. ,,Ik was zelf ook zeer verbaasd dat ze mij vroegen”, bekent de hoogleraar technische fysica. De Fries had er zelfs nog nooit aan gedacht om een keer decaan te worden. Fokkema kent de TU wel via allerlei commissies waarvan hij lid was, maar is absoluut geen rasbestuurder. Hij gaat een frisse wind laten waaien op het hoofdgebouw, volgens zijn huidige collega’s. ,,Politiek spel, daar houd ik niet van. Ik heb geen bestuurservaring, en weet daarom nog niet wat er onmogelijk is. Gelukkig heeft de collegevoorzitter die wel”, vertelt Fokkema.

,,Juist omdat hij een ongelofelijk gedreven en enthousiaste wetenschapper is, kan hij dat ook goed uitdragen, ook buiten de TU. Dat is goed voor de universiteit”, meent collega-hoogleraar prof.dr. Salle Kroonenberg. ,,Hij moet nog wel ontdekken wat zijn manoeuvreerruimte is. Tot nu toe heeft hij veel ruimte gehad en weinig beperkingen.”

,,Het wordt voor hem echt een avontuur”, zegt dr.ir. Evert Slob, een van Fokkema’s wetenschappelijk medewerkers. ,,Een bestuursfunctie buiten de TU had hij niet aanvaard, maar als je wat meer wilt doen met je ideeën over wetenschap moet je besturen.”

Absurditeit

Fokkema is enthousiast, vriendelijk, inspirerend en heel betrokken bij zijn medewerkers en studenten. Daar zijn al zijn collega’s het over eens. ,,Naar studenten toe speelt hij soms een vaderlijke rol”, vertelt drs. Monique Draijer, hoofd onderwijs- en studentenzaken bij de afdeling technische aardwetenschappen. ,,Als voorzitter van de examencommissie denkt hij niet altijd strikt vanuit de regels, maar heeft hij ook oog voor gevoeligheden en de menselijke kant van de zaak.”

Maar is hij dan niet te aardig voor een functie als rector? ,,Hij geeft niet snel toe. Hij bereikt veel door vriendelijk te blijven”, meent Draijer. Zijn grote wapen: humor. En een beetje zelfspot is hem ook niet vreemd.

,,Jacob heeft voor alle problemen een grapje”, stelt Fokkema’s promotor, de elektrotechnicus prof.dr.ir. Aad de Hoop. ,,De absurditeit van het bestaan staat centraal in zijn denken. Humor houdt hem op de been.”

,Als er een ruzieachtige sfeer dreigt, kan hij die met een kwinkslag rechtzetten”, vertelt collega-hoogleraar dr.ir. Kees Wapenaar. ,,Als een vergadering te ernstig wordt of er ontstaat te veel druk, dan kan hij voor ontspanning zorgen door een goed geplaatste grap, ook als hij zelf onder druk staat”, stelt Slob. ,,Dan komen mensen weer uit hun loopgraven.”

Fokkema is een meester in het tot stand brengen van allerlei samenwerkingsverbanden. Kroonenberg: ,,Hij krijgt voor elkaar wat hij in zijn hoofd heeft. Politiek opereren kan hij misschien beter dan hij zelf denkt. Zo heeft hij recent geld en toestemming gekregen om via een aantal grote explosies in Limburg de diepere aardlagen daar in kaart te brengen. Zoiets is echtheel lastig te regelen.”

Fokkema is geen politicus, maar een diplomaat, meent De Hoop. ,,En een diplomaat weet dat hij bepaalde argumenten in sommige situaties juist wel of juist niet moet gebruiken.” Hij noemt graag het beestje bij de naam zodat iedereen weet waar hij over praat. ,,Als filosoof kan hij drogredeneringen ontrafelen. Dat is handig met al het verhullende taalgebruik op de TU”, meent De Hoop, die zijn passie voor de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein met hem deelt. Fokkema is al zo’n twintig jaar lid van de Delftse filosofiekring, waarin TU’ers en andere Delftenaren oorspronkelijk werk van filosofen lezen en bespreken.

De Hoop kent ook nog een andere kant van Fokkema, die van de mimespeler. Met andere cursisten bij de Delftse Komedie zette hij begin jaren tachtig een eigen mimevoorstelling op de planken. De Hoop: ,,We hebben in eigen beheer iets geks uitgevoerd. Onder de naam Minime speelden we een mimevoorstelling op twintig aria’s van Mozart, bewerkt voor een blaasorkest en voor mime. Jacob was voorzitter, secretaris en penningmeester van deze theatergroep.”

Te veel hooi

Fokkema is typisch iemand van de persoonlijke contacten, stelt Wapenaar. ,,Hij belt bij wijze van spreken liever dan dat hij een e-mail schrijft.” Fokkema zelf: ,,Ik wil graag met de universiteit van gedachten wisselen, goed naar mensen luisteren en naar de implementatie van plannen kijken. Ik weet nog niet zo goed hoe je met een hele universiteit kunt communiceren. Ik wil niet eindeloos vergaderen en kan ook niet iedereen opbellen. Maar ik ben wel de man die er is voor de hoogleraren, aan hen moet ik verantwoording kunnen afleggen.”

,,Als Fokkema ook als rector iedereen te vriend wil houden, krijgt hij het zwaar. Daar moet hij mee om leren gaan”, verwacht Slob. ,,Als je een sterke mening hebt en je wilt iedereen te vriend houden, kost het nemen van een besluit veel energie. Vaak gaat hij persoonlijk bij mensen op bezoek om zijn standpunten toe te lichten.”

Lastig is verder dat Fokkema soms te veel interessant vindt. ,,Soms zegt hij te vaak dat hij iets leuk vindt waardoor hij te veel hooi op zijn vork neemt. Hij geeft dan niet altijd even goed prioriteit aan wat voor hem echt belangrijk is.”

,,Rector worden zal wel een hele omslag voor hem betekenen en ik denk dat hij moeite krijgt om zijn vakgebied een beetje los te laten”, verwacht Kroonenberg. Fokkema wil zijn vakgebied ook niet helemaal verlaten: ,,Ik wil een dag in de week mijn promovendi blijven begeleiden, met hen de eindstreep halen.” En na vier jaar wil hij weer terug naar zijn onderzoeksgroep.

KADER

‘Kwaliteit kun je niet tellen’

,,De bureaucratie staat buiten de zaken die zij regelt en financiert, en daarom kan zij zich alleen aan de cijfers houden: het tellen van aantallen studenten, dissertaties, publicaties. Maar kwaliteit is wat anders. Het is datgene wat zich toont als we uitgeteld zijn.” Met deze boodschap uit een recente rede wil Fokkema als nieuw wetenschappelijk boegbeeld van de TU naar de politiek in Den Haag. Want al dat getel zorgt voor onnodige concurrentie tussen Nederlandse universiteiten. Universiteiten in Nederland moeten meer samenwerken in plaats van elkaar beconcurreren, vindt Fokkema. En de overheid moet de samenwerking met haar geldverdeelmodel stimuleren in plaats van afremmen wat ze nu doet.

Elke universiteit moet zich focussen op zijn sterke kanten en dat gezamenlijk afstemmen. De studenten kunnen dan voor hun masterprogramma die universiteit kiezen die de door hen gewenste specialisatie aanbiedt. De portfoliodiscussie op de TU vindt Fokkema dan ook erg belangrijk. ,,Er moeten keuzes gemaakt worden en ik wil de onderzoekstoekomst van deze universiteit mee helpen definieren. Nieuwe gebieden met veel potentie moeten een kans krijgen. Maar ik wil ook nog eens goed luisteren naar de stem van de ingenieurs en de ontwerper, de discussie aangaan of je op de TU alles met één maat moet meten of dat we verschillende criteria moeten opstellen.”

Een inspirerende docent, iemand die houdt van zijn vak, maar ook een filosoof, diplomaat, mimespeler en een man van de kwinkslag. Zo typeren zijn huidige collega’s de nieuwe rector van de TU, prof.dr.ir. Jacob Fokkema. ,,Hij houdt graag iedereen te vriend. Als rector krijg je het dan zwaar.”

Vriend en vijand waren verrast door prof.dr.ir. Jacob Fokkema’s benoeming tot rector. ,,Ik was zelf ook zeer verbaasd dat ze mij vroegen”, bekent de hoogleraar technische fysica. De Fries had er zelfs nog nooit aan gedacht om een keer decaan te worden. Fokkema kent de TU wel via allerlei commissies waarvan hij lid was, maar is absoluut geen rasbestuurder. Hij gaat een frisse wind laten waaien op het hoofdgebouw, volgens zijn huidige collega’s. ,,Politiek spel, daar houd ik niet van. Ik heb geen bestuurservaring, en weet daarom nog niet wat er onmogelijk is. Gelukkig heeft de collegevoorzitter die wel”, vertelt Fokkema.

,,Juist omdat hij een ongelofelijk gedreven en enthousiaste wetenschapper is, kan hij dat ook goed uitdragen, ook buiten de TU. Dat is goed voor de universiteit”, meent collega-hoogleraar prof.dr. Salle Kroonenberg. ,,Hij moet nog wel ontdekken wat zijn manoeuvreerruimte is. Tot nu toe heeft hij veel ruimte gehad en weinig beperkingen.”

,,Het wordt voor hem echt een avontuur”, zegt dr.ir. Evert Slob, een van Fokkema’s wetenschappelijk medewerkers. ,,Een bestuursfunctie buiten de TU had hij niet aanvaard, maar als je wat meer wilt doen met je ideeën over wetenschap moet je besturen.”

Absurditeit

Fokkema is enthousiast, vriendelijk, inspirerend en heel betrokken bij zijn medewerkers en studenten. Daar zijn al zijn collega’s het over eens. ,,Naar studenten toe speelt hij soms een vaderlijke rol”, vertelt drs. Monique Draijer, hoofd onderwijs- en studentenzaken bij de afdeling technische aardwetenschappen. ,,Als voorzitter van de examencommissie denkt hij niet altijd strikt vanuit de regels, maar heeft hij ook oog voor gevoeligheden en de menselijke kant van de zaak.”

Maar is hij dan niet te aardig voor een functie als rector? ,,Hij geeft niet snel toe. Hij bereikt veel door vriendelijk te blijven”, meent Draijer. Zijn grote wapen: humor. En een beetje zelfspot is hem ook niet vreemd.

,,Jacob heeft voor alle problemen een grapje”, stelt Fokkema’s promotor, de elektrotechnicus prof.dr.ir. Aad de Hoop. ,,De absurditeit van het bestaan staat centraal in zijn denken. Humor houdt hem op de been.”

,Als er een ruzieachtige sfeer dreigt, kan hij die met een kwinkslag rechtzetten”, vertelt collega-hoogleraar dr.ir. Kees Wapenaar. ,,Als een vergadering te ernstig wordt of er ontstaat te veel druk, dan kan hij voor ontspanning zorgen door een goed geplaatste grap, ook als hij zelf onder druk staat”, stelt Slob. ,,Dan komen mensen weer uit hun loopgraven.”

Fokkema is een meester in het tot stand brengen van allerlei samenwerkingsverbanden. Kroonenberg: ,,Hij krijgt voor elkaar wat hij in zijn hoofd heeft. Politiek opereren kan hij misschien beter dan hij zelf denkt. Zo heeft hij recent geld en toestemming gekregen om via een aantal grote explosies in Limburg de diepere aardlagen daar in kaart te brengen. Zoiets is echtheel lastig te regelen.”

Fokkema is geen politicus, maar een diplomaat, meent De Hoop. ,,En een diplomaat weet dat hij bepaalde argumenten in sommige situaties juist wel of juist niet moet gebruiken.” Hij noemt graag het beestje bij de naam zodat iedereen weet waar hij over praat. ,,Als filosoof kan hij drogredeneringen ontrafelen. Dat is handig met al het verhullende taalgebruik op de TU”, meent De Hoop, die zijn passie voor de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein met hem deelt. Fokkema is al zo’n twintig jaar lid van de Delftse filosofiekring, waarin TU’ers en andere Delftenaren oorspronkelijk werk van filosofen lezen en bespreken.

De Hoop kent ook nog een andere kant van Fokkema, die van de mimespeler. Met andere cursisten bij de Delftse Komedie zette hij begin jaren tachtig een eigen mimevoorstelling op de planken. De Hoop: ,,We hebben in eigen beheer iets geks uitgevoerd. Onder de naam Minime speelden we een mimevoorstelling op twintig aria’s van Mozart, bewerkt voor een blaasorkest en voor mime. Jacob was voorzitter, secretaris en penningmeester van deze theatergroep.”

Te veel hooi

Fokkema is typisch iemand van de persoonlijke contacten, stelt Wapenaar. ,,Hij belt bij wijze van spreken liever dan dat hij een e-mail schrijft.” Fokkema zelf: ,,Ik wil graag met de universiteit van gedachten wisselen, goed naar mensen luisteren en naar de implementatie van plannen kijken. Ik weet nog niet zo goed hoe je met een hele universiteit kunt communiceren. Ik wil niet eindeloos vergaderen en kan ook niet iedereen opbellen. Maar ik ben wel de man die er is voor de hoogleraren, aan hen moet ik verantwoording kunnen afleggen.”

,,Als Fokkema ook als rector iedereen te vriend wil houden, krijgt hij het zwaar. Daar moet hij mee om leren gaan”, verwacht Slob. ,,Als je een sterke mening hebt en je wilt iedereen te vriend houden, kost het nemen van een besluit veel energie. Vaak gaat hij persoonlijk bij mensen op bezoek om zijn standpunten toe te lichten.”

Lastig is verder dat Fokkema soms te veel interessant vindt. ,,Soms zegt hij te vaak dat hij iets leuk vindt waardoor hij te veel hooi op zijn vork neemt. Hij geeft dan niet altijd even goed prioriteit aan wat voor hem echt belangrijk is.”

,,Rector worden zal wel een hele omslag voor hem betekenen en ik denk dat hij moeite krijgt om zijn vakgebied een beetje los te laten”, verwacht Kroonenberg. Fokkema wil zijn vakgebied ook niet helemaal verlaten: ,,Ik wil een dag in de week mijn promovendi blijven begeleiden, met hen de eindstreep halen.” En na vier jaar wil hij weer terug naar zijn onderzoeksgroep.

KADER

‘Kwaliteit kun je niet tellen’

,,De bureaucratie staat buiten de zaken die zij regelt en financiert, en daarom kan zij zich alleen aan de cijfers houden: het tellen van aantallen studenten, dissertaties, publicaties. Maar kwaliteit is wat anders. Het is datgene wat zich toont als we uitgeteld zijn.” Met deze boodschap uit een recente rede wil Fokkema als nieuw wetenschappelijk boegbeeld van de TU naar de politiek in Den Haag. Want al dat getel zorgt voor onnodige concurrentie tussen Nederlandse universiteiten. Universiteiten in Nederland moeten meer samenwerken in plaats van elkaar beconcurreren, vindt Fokkema. En de overheid moet de samenwerking met haar geldverdeelmodel stimuleren in plaats van afremmen wat ze nu doet.

Elke universiteit moet zich focussen op zijn sterke kanten en dat gezamenlijk afstemmen. De studenten kunnen dan voor hun masterprogramma die universiteit kiezen die de door hen gewenste specialisatie aanbiedt. De portfoliodiscussie op de TU vindt Fokkema dan ook erg belangrijk. ,,Er moeten keuzes gemaakt worden en ik wil de onderzoekstoekomst van deze universiteit mee helpen definieren. Nieuwe gebieden met veel potentie moeten een kans krijgen. Maar ik wil ook nog eens goed luisteren naar de stem van de ingenieurs en de ontwerper, de discussie aangaan of je op de TU alles met één maat moet meten of dat we verschillende criteria moeten opstellen.”