Een vloer die zichzelf uitvloeit, een glasslee of een automatische bestratingsmachine; er wordt de laatste jaren heel wat ontwikkeld om het werk in de bouw te verlichten.
Toch halen veel innovaties de bouwplaat niet. Ir. Annelise de Jong onderzocht een methode om nieuwe producten op de bouw te introduceren
Ir. Annelise de Jong, werkzaam bij de groep Applied Ergonomics & Design (IO), is industrieel ontwerper en ergonoom. Niet de meest geschikte specialismen om mee tussen de bouwvakkers te duiken. Dus ging ze een halfjaar op stage, bij de mannen van het bouwbedrijf Calmont in Vianen. Een beetje rondneuzen hoe het er in de bouw aan toe gaat, eens kijken hoe ze het bouwbesluit in de praktijk toepassen en omgaan met veiligheid en de verhouding tussen voormannen en werknemers. Ze zag ze hoe de Arena in Amsterdam werd voorzien van gipsplaten scheidingswanden. ,,En natuurlijk kon ik het als pas afgestudeerd ergonoom niet laten om tips over houding en tillen te geven”, aldus De Jong. ,,Daar waren de meeste mannen erg blij mee, want in de bouw is het werk lichamelijk erg zwaar.”
Het ziekteverzuim in de bouwnijverheid was in 2001 desondanks slechts 5,6 procent, zo blijkt uit een onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB). Voor het totale bedrijfsleven lag het verzuim in dat jaar op 6,1 procent. Het verzuim in de bouw is sinds 1994 relatief veel gedaald en sinds de laatste drie jaar aardig stabiel gebleven.
Hoewel twee wetswijzigingen waarschijnlijk de voornaamste oorzaak zijn van het dalende ziekteverzuim, vermoeden bouwdeskundigen dat ook nieuwe uitvindingen als de vanzelf egaliserende vloeivloer, de bestratingsmachine of de zesvoets kraantang het ziekteverzuim doen stagneren.
,,Technologische innovaties verminderen de fysieke belasting in de bouwnijverheid”, beaamt De Jong. ,,Alleen, aan een goede introductie van een nieuw product, zoals een blokkensteller of een hijsconsolesteiger, wordt niet genoeg aandacht besteed.”
Opkar
Lichtend voorbeeld is de opkar, een langwerpige steekwagen waarmee een metselaar vijftig bakstenen kan transporteren in kleine hoeken en gaten. In 1997 verscheen het hulpmiddel even op de bouwplaat. ,,Maar de modderige onderlaag vormde een probleem, evenals de instabiliteit van de kar”, aldus de onderzoeker. De opkar redde het dan ook niet. Slechts 25 procent van de ondervraagde mannen in het onderzoek van De Jong gebruikte de kar. Veel liever hadden de bouwvakkers de optang, een tang met een automatisch losmechanisme voor de stenen. ,,Hadden de ontwerpers meer met de werknemers om de tafel gezeten, dan hadden ze de opkar op tijd kunnen aanpassen en was hij wellicht wel een succes geworden.”
Vaak blijkt een nieuw hulpmiddel in de bouw niet handig ontworpen of past het niet in het bouwproces. Soms zijn de nieuwe ontwikkelingen in de bouwwereld niet bekend bij bouwbedrijven of klopt het kosten-batenplaatje niet.
De Jong evalueerde een methode waarbij gebruikers en andere belanghebbenden betrokken werden in het ontwikkelingsproces van nieuwe bouwproducten. Eén van de ongeveer zestig hulpmiddelen waarop ze deze participerende methode testte was de glaskar, een in 1994 geïntroduceerde kar om glas te transporteren zonder dat de glaszetter het glas handmatig hoeft te tillen. Samen met de glasslee, glastakel en gevelridder werd het nieuwe middel bij 412 glaszettersbedrijven onder de aandacht gebracht. De brancheorganisatie van de glaszetsector maakte in samenwerking met TNO Arbeid en TNO Bouw een demonstratiedag, een video en een brochure. De Jong ontdekte dat naderhand 55 procent van de deelnemers de glaskar aanschaften. En 85 procent van de kopers bleek erg tevreden te zijn
De Jong: ,,Door de campagne was de glaskar uiteindelijk bij 88 procent van de 412 benaderde glaszetters bekend. Dat is erg veel. Ik wil niet zeggen dat het zonder de methode veel minder zou zijn hoor. Het kan natuurlijk zijn dat ze door mee te doen aan mijn onderzoek al meer op de hoogte waren. Maar uiteindelijk heeft het wel geleid tot een grotere toename van het aantal aangeschafte arbeidsverlichtende hulpmiddelen.” Volgens de Jong zou het minder goed met de glaskar zijn afgelopen als er geen campagne was gevoerd. De fabrikant van de glaskar maakt zelf geen reclame.
Niet bruikbaar
Ook de automatische bestratingsmachine voor de stratenmakers werd volkomen verkeerd in de bouwwereld gezet. Deze machine pakt pakketten stenen op met behulp van een klemsysteem en verplaatst ze machinaal. Stratenmakers vonden deze machine niet goed bruikbaar en het kosten-batenplaatje was ook niet erg gunstig.
Rien en Jan, grondwerker en machinist op het terrein aan het De Vesteplein in Delft, delen die mening. Voor de bouw van de nieuwe parkeergarage wordt het grondwaterpeil verlaagd, waardoor de omliggende grond verzakt en ondergrondse elektriciteitskabels en gas- en waterleidingen barsten. De stoep van de C1000 is intussen al zo verzakt dat de mensen met een loopplankje de winkel binnengaan. De mannen hebben de stenen verwijderd en de grond opnieuw aangestampt met een wakkerstamper. Rien bestraat intussen opnieuw het stukje straat. ,,Zo’n bestratingsmachine levert vaak stenen per vierkante meter”, vertelt Rien, terwijl hij z’n rolmaat uit z’n broekzak trekt. ,,Maar ja, dit stuk is tachtig centimeter, dan moet je de rest alsnog verwijderen. Daar komt bij dat de stenen schoon moeten zijn. Anders worden de stenen niet vacuüm getrokken en opgetild. Zie je het al voor je?” Hij kijkt naar de stapel met zand besmeurde stenen.
Rien is de vijftig al gepasseerd, maar nieuwe innovaties in zijn werk heeft hij niet meegemaakt. ,,Ik heb niet altijd in de bouw gezeten, hè. Maar ik weet wel dat de wakkerstamper vlak voor mijn tijd een explosiestamper was. Dat apparaat vloog met een explosie de lucht in en door z’n terugval en het gewicht van het apparaat werd de grond aangestampt. Nou, geef mij deze dan maar.”
De Jong laat ondertussen extra exemplaren van haar proefschrift drukken. ,,Ik wil dat zo veel mogelijk brancheverenigingen en adviserende instellingen in de bouw bekend raken met mijn onderzoek”, vertelt ze. ,,Ook al is het natuurlijk moeilijk metenof de methode werkt. Voorheen tilden mannen een ruit van honderd kilo op, terwijl nu de glaskar dat voor ze doet. De fysieke belasting en het verminderde verzuim kun je meten. Maar of het verminderde verzuim nu komt door de glaskar? Het kan ook komen door veranderingen die gelijktijdig met de glaskar het bedrijf zijn binnengekomen, zoals een veranderde werkwijze of iemand die een andere functie heeft gekregen. Wel weet ik uit mijn onderzoek dat deze methode veel sneller nieuwe ontwikkelingen in bouw verspreidt.”
En hoe was dat nou, als enige vrouw op de bouw? ,,Geweldig! De meeste mannen vonden het hartstikke leuk dat ik geïnteresseerd was in wat ze deden en waarmee. Ze vertelden ook graag hoe alles werkt. Het gaat er natuurlijk vooral om hoe je op iemand afstapt en iets vraagt. Maar daar heb ik nooit problemen mee gehad.”
Een vloer die zichzelf uitvloeit, een glasslee of een automatische bestratingsmachine; er wordt de laatste jaren heel wat ontwikkeld om het werk in de bouw te verlichten. Toch halen veel innovaties de bouwplaat niet. Ir. Annelise de Jong onderzocht een methode om nieuwe producten op de bouw te introduceren
Ir. Annelise de Jong, werkzaam bij de groep Applied Ergonomics & Design (IO), is industrieel ontwerper en ergonoom. Niet de meest geschikte specialismen om mee tussen de bouwvakkers te duiken. Dus ging ze een halfjaar op stage, bij de mannen van het bouwbedrijf Calmont in Vianen. Een beetje rondneuzen hoe het er in de bouw aan toe gaat, eens kijken hoe ze het bouwbesluit in de praktijk toepassen en omgaan met veiligheid en de verhouding tussen voormannen en werknemers. Ze zag ze hoe de Arena in Amsterdam werd voorzien van gipsplaten scheidingswanden. ,,En natuurlijk kon ik het als pas afgestudeerd ergonoom niet laten om tips over houding en tillen te geven”, aldus De Jong. ,,Daar waren de meeste mannen erg blij mee, want in de bouw is het werk lichamelijk erg zwaar.”
Het ziekteverzuim in de bouwnijverheid was in 2001 desondanks slechts 5,6 procent, zo blijkt uit een onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB). Voor het totale bedrijfsleven lag het verzuim in dat jaar op 6,1 procent. Het verzuim in de bouw is sinds 1994 relatief veel gedaald en sinds de laatste drie jaar aardig stabiel gebleven.
Hoewel twee wetswijzigingen waarschijnlijk de voornaamste oorzaak zijn van het dalende ziekteverzuim, vermoeden bouwdeskundigen dat ook nieuwe uitvindingen als de vanzelf egaliserende vloeivloer, de bestratingsmachine of de zesvoets kraantang het ziekteverzuim doen stagneren.
,,Technologische innovaties verminderen de fysieke belasting in de bouwnijverheid”, beaamt De Jong. ,,Alleen, aan een goede introductie van een nieuw product, zoals een blokkensteller of een hijsconsolesteiger, wordt niet genoeg aandacht besteed.”
Opkar
Lichtend voorbeeld is de opkar, een langwerpige steekwagen waarmee een metselaar vijftig bakstenen kan transporteren in kleine hoeken en gaten. In 1997 verscheen het hulpmiddel even op de bouwplaat. ,,Maar de modderige onderlaag vormde een probleem, evenals de instabiliteit van de kar”, aldus de onderzoeker. De opkar redde het dan ook niet. Slechts 25 procent van de ondervraagde mannen in het onderzoek van De Jong gebruikte de kar. Veel liever hadden de bouwvakkers de optang, een tang met een automatisch losmechanisme voor de stenen. ,,Hadden de ontwerpers meer met de werknemers om de tafel gezeten, dan hadden ze de opkar op tijd kunnen aanpassen en was hij wellicht wel een succes geworden.”
Vaak blijkt een nieuw hulpmiddel in de bouw niet handig ontworpen of past het niet in het bouwproces. Soms zijn de nieuwe ontwikkelingen in de bouwwereld niet bekend bij bouwbedrijven of klopt het kosten-batenplaatje niet.
De Jong evalueerde een methode waarbij gebruikers en andere belanghebbenden betrokken werden in het ontwikkelingsproces van nieuwe bouwproducten. Eén van de ongeveer zestig hulpmiddelen waarop ze deze participerende methode testte was de glaskar, een in 1994 geïntroduceerde kar om glas te transporteren zonder dat de glaszetter het glas handmatig hoeft te tillen. Samen met de glasslee, glastakel en gevelridder werd het nieuwe middel bij 412 glaszettersbedrijven onder de aandacht gebracht. De brancheorganisatie van de glaszetsector maakte in samenwerking met TNO Arbeid en TNO Bouw een demonstratiedag, een video en een brochure. De Jong ontdekte dat naderhand 55 procent van de deelnemers de glaskar aanschaften. En 85 procent van de kopers bleek erg tevreden te zijn
De Jong: ,,Door de campagne was de glaskar uiteindelijk bij 88 procent van de 412 benaderde glaszetters bekend. Dat is erg veel. Ik wil niet zeggen dat het zonder de methode veel minder zou zijn hoor. Het kan natuurlijk zijn dat ze door mee te doen aan mijn onderzoek al meer op de hoogte waren. Maar uiteindelijk heeft het wel geleid tot een grotere toename van het aantal aangeschafte arbeidsverlichtende hulpmiddelen.” Volgens de Jong zou het minder goed met de glaskar zijn afgelopen als er geen campagne was gevoerd. De fabrikant van de glaskar maakt zelf geen reclame.
Niet bruikbaar
Ook de automatische bestratingsmachine voor de stratenmakers werd volkomen verkeerd in de bouwwereld gezet. Deze machine pakt pakketten stenen op met behulp van een klemsysteem en verplaatst ze machinaal. Stratenmakers vonden deze machine niet goed bruikbaar en het kosten-batenplaatje was ook niet erg gunstig.
Rien en Jan, grondwerker en machinist op het terrein aan het De Vesteplein in Delft, delen die mening. Voor de bouw van de nieuwe parkeergarage wordt het grondwaterpeil verlaagd, waardoor de omliggende grond verzakt en ondergrondse elektriciteitskabels en gas- en waterleidingen barsten. De stoep van de C1000 is intussen al zo verzakt dat de mensen met een loopplankje de winkel binnengaan. De mannen hebben de stenen verwijderd en de grond opnieuw aangestampt met een wakkerstamper. Rien bestraat intussen opnieuw het stukje straat. ,,Zo’n bestratingsmachine levert vaak stenen per vierkante meter”, vertelt Rien, terwijl hij z’n rolmaat uit z’n broekzak trekt. ,,Maar ja, dit stuk is tachtig centimeter, dan moet je de rest alsnog verwijderen. Daar komt bij dat de stenen schoon moeten zijn. Anders worden de stenen niet vacuüm getrokken en opgetild. Zie je het al voor je?” Hij kijkt naar de stapel met zand besmeurde stenen.
Rien is de vijftig al gepasseerd, maar nieuwe innovaties in zijn werk heeft hij niet meegemaakt. ,,Ik heb niet altijd in de bouw gezeten, hè. Maar ik weet wel dat de wakkerstamper vlak voor mijn tijd een explosiestamper was. Dat apparaat vloog met een explosie de lucht in en door z’n terugval en het gewicht van het apparaat werd de grond aangestampt. Nou, geef mij deze dan maar.”
De Jong laat ondertussen extra exemplaren van haar proefschrift drukken. ,,Ik wil dat zo veel mogelijk brancheverenigingen en adviserende instellingen in de bouw bekend raken met mijn onderzoek”, vertelt ze. ,,Ook al is het natuurlijk moeilijk metenof de methode werkt. Voorheen tilden mannen een ruit van honderd kilo op, terwijl nu de glaskar dat voor ze doet. De fysieke belasting en het verminderde verzuim kun je meten. Maar of het verminderde verzuim nu komt door de glaskar? Het kan ook komen door veranderingen die gelijktijdig met de glaskar het bedrijf zijn binnengekomen, zoals een veranderde werkwijze of iemand die een andere functie heeft gekregen. Wel weet ik uit mijn onderzoek dat deze methode veel sneller nieuwe ontwikkelingen in bouw verspreidt.”
En hoe was dat nou, als enige vrouw op de bouw? ,,Geweldig! De meeste mannen vonden het hartstikke leuk dat ik geïnteresseerd was in wat ze deden en waarmee. Ze vertelden ook graag hoe alles werkt. Het gaat er natuurlijk vooral om hoe je op iemand afstapt en iets vraagt. Maar daar heb ik nooit problemen mee gehad.”

Comments are closed.