Tsunami

Ze weten niet dat binnen luttele seconden een zes meter hoge golf vrijwel alles om hen heen zal wegvagen. De gruwelijkheden van de ramp zijn maar moeilijk te overzien: zeker 165 duizend doden, meer dan 500 duizend gewonden en honderdduizenden daklozen. Had een alarmsysteem een ramp van deze omvang voorkomen?

“Een detectiesysteem had zeker veel mensenlevens kunnen redden”, zegt de Delftse prof.dr.ir. Kees Wapenaar desgevraagd. “Men had de tijd gehad om naar hoger gelegen gebieden te vluchten. Maar andere problemen blijven bestaan: met een detectiesysteem los je de logistieke problemen nog niet op. Veel gebieden zijn moeilijk te bereiken.”

Een alarmsysteem is niet de enige uitdaging voor wetenschappers. Zo voorspelde de Delftse wetenschapper dr. Ranajit Ghose al in 1988 dat op deze locatie een tsunami zou plaatsvinden. De zeebeving ontstond doordat de aardschol van de Indische oceaan en de Euraziatische plaat over elkaar heen schoven (subductie). “Het is geen verrassing dat op deze beruchte grenslijn een aardbeving plaatsvond. Op de plek van het epicentrum was het langere tijd rustig, terwijl de gebieden daaromheen bijzonder actief waren. Door deze accumulatie van spanning werd dit een risicogebied.”

Maar aardebevingen tot op de dag nauwkeurig voorspellen is onmogelijk. “Dat is de holy grale van de seismologie”, zegt Wapenaar. “We weten dat er binnenkort een tsunami nabij San Fransisco zal plaatsvinden, maar niemand weet precies wanneer.”

Wat had een alarmsysteem tijdens deze tsunami gemeten? “In de Indische oceaan schoven twee aardschollen over elkaar in ondiep water. Met grote gevolgen: de druk op het zeewater werd heel groot. Een aardbeving kan tot zevenhonderd kilometer de diepte ingaan, deze beving was slechts dertig kilometer diep. Alle kracht ontlaadde zich naar boven in de tsunami”, legt Ghose uit.

Bij elke zeebeving nemen seismologen op het vasteland vervolgens als eerste de trillingen waar. Deze religolven bevinden zich onder het wateroppervlak en komen met een snelheid van zevenduizend kilometer per uur op het land af. Aan de hand van deze trillingen bepalen de seismologen het epicentrum. Een alarmsysteem berekent vervolgens, met speciale boeien, de hoogte van de golven rond het epicentrum, om te voorspellen wanneer de vloedgolf de kust bereikt. Dat gebeurt vaak pas uren later, afhankelijk van hoe ver de zeebeving van de kust plaatsvond. De tsunami heeft een veel lagere snelheid dan religolven: zevenhonderd kilometer per uur. In de tussentijd kunnen mensen in veiligheid worden gebracht.

Maar er kleven ook nadelen aan een alarmsysteem: te vaak wordt een vals alarm afgegeven. “Met de apparatuur is niets mis”, zegt Ghose. “Maar als je de cijfers niet kunt interpreteren, ben je nergens: vindt de beving plaats in een gebied met ondiep water, hoe ver van de kust af? Ik denk niet dat in Atjeh een specialist op het gebied van aardbevingen rondloopt. We moeten leren met zeebevingen om te gaan. Net zoals je een paraplu opsteekt bij regen.” (RV)

De zee trekt zich drie meter terug. Nieuwsgierige toeristen en kustbewoners vergapen zich aan het natuurverschijnsel. Ze weten niet dat binnen luttele seconden een zes meter hoge golf vrijwel alles om hen heen zal wegvagen. De gruwelijkheden van de ramp zijn maar moeilijk te overzien: zeker 165 duizend doden, meer dan 500 duizend gewonden en honderdduizenden daklozen. Had een alarmsysteem een ramp van deze omvang voorkomen?

“Een detectiesysteem had zeker veel mensenlevens kunnen redden”, zegt de Delftse prof.dr.ir. Kees Wapenaar desgevraagd. “Men had de tijd gehad om naar hoger gelegen gebieden te vluchten. Maar andere problemen blijven bestaan: met een detectiesysteem los je de logistieke problemen nog niet op. Veel gebieden zijn moeilijk te bereiken.”

Een alarmsysteem is niet de enige uitdaging voor wetenschappers. Zo voorspelde de Delftse wetenschapper dr. Ranajit Ghose al in 1988 dat op deze locatie een tsunami zou plaatsvinden. De zeebeving ontstond doordat de aardschol van de Indische oceaan en de Euraziatische plaat over elkaar heen schoven (subductie). “Het is geen verrassing dat op deze beruchte grenslijn een aardbeving plaatsvond. Op de plek van het epicentrum was het langere tijd rustig, terwijl de gebieden daaromheen bijzonder actief waren. Door deze accumulatie van spanning werd dit een risicogebied.”

Maar aardebevingen tot op de dag nauwkeurig voorspellen is onmogelijk. “Dat is de holy grale van de seismologie”, zegt Wapenaar. “We weten dat er binnenkort een tsunami nabij San Fransisco zal plaatsvinden, maar niemand weet precies wanneer.”

Wat had een alarmsysteem tijdens deze tsunami gemeten? “In de Indische oceaan schoven twee aardschollen over elkaar in ondiep water. Met grote gevolgen: de druk op het zeewater werd heel groot. Een aardbeving kan tot zevenhonderd kilometer de diepte ingaan, deze beving was slechts dertig kilometer diep. Alle kracht ontlaadde zich naar boven in de tsunami”, legt Ghose uit.

Bij elke zeebeving nemen seismologen op het vasteland vervolgens als eerste de trillingen waar. Deze religolven bevinden zich onder het wateroppervlak en komen met een snelheid van zevenduizend kilometer per uur op het land af. Aan de hand van deze trillingen bepalen de seismologen het epicentrum. Een alarmsysteem berekent vervolgens, met speciale boeien, de hoogte van de golven rond het epicentrum, om te voorspellen wanneer de vloedgolf de kust bereikt. Dat gebeurt vaak pas uren later, afhankelijk van hoe ver de zeebeving van de kust plaatsvond. De tsunami heeft een veel lagere snelheid dan religolven: zevenhonderd kilometer per uur. In de tussentijd kunnen mensen in veiligheid worden gebracht.

Maar er kleven ook nadelen aan een alarmsysteem: te vaak wordt een vals alarm afgegeven. “Met de apparatuur is niets mis”, zegt Ghose. “Maar als je de cijfers niet kunt interpreteren, ben je nergens: vindt de beving plaats in een gebied met ondiep water, hoe ver van de kust af? Ik denk niet dat in Atjeh een specialist op het gebied van aardbevingen rondloopt. We moeten leren met zeebevingen om te gaan. Net zoals je een paraplu opsteekt bij regen.” (RV)